Sjaak Neefjes, hoogleraar chemische immunologie en hoofd van de afdeling Cel en Chemische Biologie van het LUMC schetst het probleem voor patiënten met een oogmelanoom. ‘De huidige behandeling werkt maar bij een deel van de patiënten en de andere patiënten overlijden vaak binnen twee jaar. Er is een dringende behoefte aan nieuwe behandelopties.’

Oogmelanoom en veel andere soorten tumoren worden behandeld met het middel doxorubicine. ‘Dat is giftig en kan veel bijwerkingen hebben, zoals hartproblemen.’ Met zijn team heeft Sjaak Neefjes in het laboratorium gewerkt aan een chemische aanpassing van dit middel, waardoor de giftige bijwerkingen verdwijnen. Hiermee hebben we een doxorubicine variant gemaakt die wel de anti-kanker werking heeft maar niet de giftige bijwerkingen.

‘We zijn nu haast zover dat we ons anti-kankergeneesmiddel in de kliniek kunnen gaan testen en dat is nog nooit gebeurd.’ Bij positief testresultaat is er een anti-kankermiddel in de maak voor de behandeling van vele soorten tumoren. ‘Met mijn team wil ik onderzoeken of dit dan een geneesmiddel wordt dat bij veel meer kankersoorten gebruikt kan worden.’

Dhr. prof. dr. J.J.C. Neefjes, hoogleraar chemische immunologie en hoofd van de afdeling Cel en Chemische Biologie (CCB)

Dhr. prof. dr. G.P.M. Luyten, hoogleraar oogheelkunde

Mw. L.M. Schunselaar, researcher hematologie

Dhr. dr. F.M. Speetjens, medisch specialist medische oncologie

Mw. dr. H.W. Kapiteijn, medisch specialist medische oncologie

Dhr. dr. A.G. Jochemsen, associate professor

Dhr. prof. dr. P. Baas, bijzonder hoogleraar thoracale oncologie

De afgelopen twintig jaar is er weinig verbetering in de behandeling van patiënten met longkanker. Mensen met kleincellig longkanker hebben een slechte prognose. De helft overlijdt binnen een jaar.

In de praktijk van Jan Verschuuren komen mensen met de spierziekte LEMS die ook longkanker hebben. ‘Het viel op dat hun prognose veel beter was dan mensen met longkanker zonder de spierziekte LEMS.’ Na onderzoek bleek dat deze mensen een unieke antistof in hun bloed hadden, die gericht is tegen longkanker. ‘Nu willen we die antistof nabouwen in een reageerbuis, zodat deze ook beschikbaar komt voor mensen met longkanker zonder de spierziekte LEMS.’

In het LUMC doet Verschuuren met zijn team al vele jaren onderzoek naar de spierziekte LEMS en de relatie met longkanker. Recent zijn de technieken beschikbaar gekomen om antistoffen uit een persoon te isoleren en in het lab na te bouwen. Daarmee hopen zij een doorbraak te bewerkstelligen in de behandeling voor mensen met kleincellig longkanker. ‘Bijzonder is dat mensen met de spierziekte LEMS mensen met longkanker helpen.’

Dhr. prof. dr. J.J.G.M. Verschuuren, hoogleraar spierziekten en hoofd van de afdeling

Neurologie.

Mw. dr. D. Cohen, medisch specialist pathologie

Mw. dr. A. van der Does, assistant professor longziekten

Dhr. prof. dr. P.S. Hiemstra, hoogleraar celbiologie en immunologie van longziekten

Mw. M.G.M. Huijbers, assistant professor humane genetica

Dhr. prof. dr. P.E. Postmus, hoogleraar longziekten

Uit onderzoek is gebleken dat een MRI scan een betrouwbaar middel is om reumatoïde artritis in een vroeg stadium te herkennen. Probleem is echter dat een MRI-scan duur is en de apparatuur om de scan te maken is door de omvang en het gewicht niet verplaatsbaar. Daardoor wordt er nauwelijks gebruik gemaakt van MRI-scans om reumatoïde artritis op te sporen.

‘Uniek in het LUMC is de mogelijkheid om met ingenieurs samen te werken,’ vertelt Van der Helm. Ze werkt samen met de groep van Andrew Webb die een kleine, draagbare MRI-scan ontwikkelt. En met de groep van Berend Stoel die Artificial Intelligence gebruikt om MRI-scans automatisch te lezen. Het project is de ontwikkeling van een draagbare MRI-scan met Artificial Intelligence om reumatoïde artritis vroeg te herkennen.

Reumatoïde artritis is de meest voorkomende auto-immuunziekte. Alleen al in Europa lijden er vijf miljoen mensen aan. Met een draagbare MRI-scan met Artificial Intelligence wordt het mogelijk om de ziekte bij veel meer mensen vroeg te herkennen. Dat vergroot bij hen de kans om te kunnen blijven functioneren en te werken.

Mw. prof. dr. A.H.M. van der Helm-van Mil, hoogleraar reumatologie

Dhr. prof. dr. A. Webb, hoogleraar fysica van MRI

Dhr. dr. B.C. Stoel, associate professor radiologie

Jaarlijks sterven er ongeveer 500.000 kinderen door malaria. Eén van de redenen dat deze ziekte zulke heftige problemen veroorzaakt is dat de parasiet niet goed herkend wordt door het immuunsysteem. ‘Dat komt omdat deze parasiet al duizenden jaren met mensen mee-evolueert,’ legt Roestenberg uit. ‘De parasiet heeft zich aangepast en weet zich te verbergen.’

‘Zo kwamen we op het idee om de malaria parasiet een ‘reflecterend’ jasje te geven,’ vervolgt van Leeuwen. ’Hiermee bedoelen we chemische modificaties die ervoor zorgen dat het immuunsysteem de parasiet beter kan herkennen.’ Hij maakt de vergelijking met de gele reflecterende jas die onder anderen wegwerkers dragen. Door de parasiet ‘zichtbaar’ te maken, wordt het immuunsysteem getriggerd om deze te herkennen en er op te reageren. Roestenberg: ‘Omdat het vaccin uit hele parasieten bestaat, betekent dit dat het immuunsysteem uiteindelijk de parasiet ook herkent als die geen jas aan heeft.’

Van Leeuwen geeft aan dat er een prototype van de chemische jas ligt en er op dit moment validaties plaatsvinden in ziekte modellen, maar dat er nog veel stappen moeten worden gemaakt voordat dit een daadwerkelijk product is. Eerst in het laboratorium, daarna in de kliniek. ‘Als dat lukt is de impact enorm,’ vervolgt Roestenberg, ‘dan hebben we een vaccin waarmee we potentieel jaarlijks een half miljoen kinderlevens kunnen redden’.

Mw. prof. dr. M. Roestenberg, hoogleraar bij de afdeling Infectieziekten/Parasitologie

Dhr. prof. dr. F.W.B. van Leeuwen, hoogleraar radiologie, moleculaire beeldvorming en beeld gestuurde therapie